เทศกาลคเณศจตุรถี ถือเป็นหนึ่งในวันสำคัญที่สุดของชาวฮินดู ซึ่งในปีนี้จะตรงกับวันที่ 27 สิงหาคม – 6 กันยายน 2568 โดยมีความเชื่อกันว่า นี่คือวันประสูติขององค์พระพิฆเนศ เทพเจ้าแห่งปัญญา ความสำเร็จ และการเริ่มต้นใหม่ สำหรับผู้ที่ศรัทธาและนับถือพระพิฆเนศเชื่อว่า ช่วงเวลานี้ คือช่วงที่พระองค์จะเสด็จมาประทานพร การบูชาในช่วงเทศกาล จึงถือเป็นการเสริมสิริมงคลและเปิดทางให้ชีวิตรุ่งเรือง
และบทความของ ดวงดี ในวันนี้ อยากชวนผู้อ่านทุกท่าน มาทำความรู้จักและเข้าใจถึงความหมายและประเพณีของเทศกาลนี้อย่างลึกซึ้ง เพราะนอกจากจะเป็นพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับความเชื่อทางศาสนาแล้ว ยังสะท้อนให้เห็นถึงวัฒนธรรม ความศรัทธา ไปจนถึงเรื่องของความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติที่สืบทอดกันมาเป็นเวลายาวนาน
ความหมายของ เทศกาลคเณศจตุรถี
เทศกาลคเณศจตุรถีคือ การเฉลิมฉลองการประสูติขององค์พระพิฆเนศ คำว่า “จตุรถี” มาจากคำว่า สี่ หมายถึงวันขึ้น 4 ค่ำในเดือนภัทรบทตามปฏิทินฮินดู ซึ่งมักจะตรงกับช่วงกลางเดือนสิงหาคมถึงกันยายนของทุกปี ในช่วงวันดังกล่าว ถือเป็นวันที่มีความมงคลที่สุดในการบูชาพระพิฆเนศ เพราะมีความเชื่อกันว่า จะช่วยเสริมโชคลาภ ความสำเร็จ และคุ้มครองผู้ศรัทธาในทุกด้านของชีวิต ไม่ว่าจะเป็นการงาน การเงิน ความรัก หรือสุขภาพ
ประวัติและความเป็นมาของเทศกาล
ตามความเชื่อดั้งเดิม พิธีคเณศจตุรถี เริ่มจากการปั้นเทวรูปพระพิฆเนศขึ้นจากดินเหนียวหรือวัสดุธรรมชาติ ก่อนจะทำพิธี “ปราณประติษฐา” ซึ่งเป็นการอัญเชิญพลังศักดิ์สิทธิ์มาสถิตในองค์เทวรูป จากนั้น จะมีการบูชาตามพิธีกรรม 16 ขั้นตอน เช่น การสรงด้วยน้ำนม น้ำผึ้ง การถวายดอกไม้ และขนมหวาน พร้อมสวดบทสวด “คเณศาถรวศีรษะ” จากคัมภีร์พระเวท
พิธีกรรมจะดำเนินต่อเนื่องเป็นเวลา 10 วัน โดยในแต่ละค่ำคืน จะมีการสวดมนต์และทำอารตีบูชาด้วยแสงประทีป เมื่อถึงวันที่ 11 หรือที่เรียกว่า “พิธีวิสรชัน” จะมีการแห่เทวรูปไปตามท้องถนนด้วยเสียงดนตรี การเต้นรำ และการร้องถวายพระนาม ก่อนนำเทวรูปไปลอยในแม่น้ำหรือทะเล ถือเป็นการส่งองค์พระพิฆเนศกลับสู่เทวโลก
พลังความศรัทธาในประเทศอินเดีย
ในประเทศอินเดีย เทศกาลคเณศจตุรถีถือเป็นงานมงคลที่ยิ่งใหญ่อย่างแท้จริง ทุกเมืองจะมีการปั้นเทวรูปพระพิฆเนศขนาดเล็ก ไปจนถึงขนาดใหญ่สูงหลายเมตร ตั้งประดิษฐานในศาลาชั่วคราวที่เรียกว่า “มณฑป” เพื่อให้ประชาชนเข้ามาสักการะ
ในช่วงเวลา 10 วันจะเต็มไปด้วยบรรยากาศแห่งความศรัทธาและความสนุกสนาน ไม่ว่าจะเป็นขบวนแห่เทวรูป การร้องเพลง การเต้นรำ หรือการบรรเลงดนตรีพื้นเมือง โดยมีไฮไลต์คือการนำเทวรูปไปลอยในน้ำในวันสุดท้าย ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของการกลับคืนสู่ธรรมชาติ ชาวฮินดูเชื่อว่า การทำให้เทวรูปสลายไปกับสายน้ำคือ การคืนพรและพลังให้แก่ผืนแผ่นดินและสายน้ำ เพื่อความอุดมสมบูรณ์ในการเพาะปลูกต่อไป
การบูชาพระพิฆเนศที่บ้าน สำหรับผู้ศรัทธาชาวไทย
สำหรับผู้ศรัทธาที่ไม่สะดวกเดินทางไปเข้าร่วมพิธีใหญ่ ก็สามารถบูชาที่บ้านได้ง่าย ๆ ตามขั้นตอนนี้
- ทำความสะอาดหิ้งพระและห้องบูชาเพื่อเตรียมรับเสด็จพระองค์
- จัดโต๊ะบูชาด้วยผ้าสีแดงหรือสีส้ม อัญเชิญเทวรูปพระพิฆเนศมาประดิษฐาน
- อาบน้ำชำระกายให้สะอาดก่อนเริ่มพิธี
- สรงน้ำเทวรูปและเช็ดให้แห้ง ควรใช้เทวรูปที่ทำจากหินหรือโลหะเพื่อป้องกันความเสียหาย
- จัดเตรียมของไหว้ เช่น ธูป เทียน กำยาน ผลไม้ 5 ชนิดขึ้นไป นม ขนมหวาน และน้ำสะอาด
- จัดดอกไม้สด เช่น ดอกดาวเรือง ดอกกุหลาบ ดอกมะลิ หรือดอกบัว เพื่อถวายบูชา
- จุดธูปเทียน สวดภาวนา และอธิษฐานขอพร
คาถาบูชาพระพิฆเนศใน เทศกาลคเณศจตุรถี
บทสวดหลักที่ใช้คือ: “โอม ศรี คเณศายะ นะมะฮา” (สวด 9 จบ หรือ 108 จบก็ได้)
หลังสวดเสร็จ ให้ตั้งจิตอธิษฐานในสิ่งที่ปรารถนา และปิดท้ายด้วยคำว่า: “โอม ศานติ ศานติ ศานติ” เพื่ออัญเชิญความสงบและความร่มเย็นเข้ามาในชีวิต
เทศกาลคเณศจตุรถี ไม่ได้เป็นเพียงพิธีกรรมทางศาสนา แต่ยังเป็นช่วงเวลาแห่งการเริ่มต้นใหม่ การขอพร และการปล่อยวางสิ่งเก่า ๆ เพื่อรับสิ่งดี ๆ เข้ามาในชีวิต สำหรับปี 2568 นี้ ผู้ที่ศรัทธาสามารถเข้าร่วมพิธีในวันที่ 27 สิงหาคม – 6 กันยายน หรือบูชาที่บ้านตามขั้นตอนง่าย ๆ ที่ ดวงดี แนะนำไว้ เพื่อเสริมสิริมงคลให้ชีวิตก้าวหน้า ราบรื่น และสมหวังในทุกสิ่ง
